ფული ბიუჯეტიდან ახალ ამბებში
| რა ფუნქცია აქვს მედიას დღეს? არსებობს არაერთი თეორია და მიმართულება, რომელიც ჟურნალისტიკას განსხვავებულ მოთხოვნებს უყენებს. თუმცა, ოპერატიულობა, ობიექტურობა და ბალანსი მთავარ კრიტერიუმებად რჩება. ინფორმაციის გავრცელების საშუალებები ყოველდღიურად სულ უფრო მრავალფეროვანი ხდება, რაც საზოგადოებასთან კომუნიკაციას უფრო ამარტივებს. მას შემდეგ, რაც ონლაინ მედიამ ჟურნალისტიკაში თავისი ადგილი დაიკავა, მომხმარებელთა დიდი ნაწილისთვის ინფორმაციის მიღების წყაროდ, თანამედროვე ონლაინ პლატფორმები რჩება. პოპულარობის ზრდასთან ერთად, ონლაინ მედია რეკლამისთვისაც მომგებიანი სივრცე გახდა. კომერციული თუ სახელმწიფო უწყებები გამომცემლობებთან სხვადასხვა პიარ კამპანიების და სარეკლამო ინტერესების გასატარებლად თანამშრომლობენ. ატარებს თუ არა გამოცემა პოლიტიკურ ინტერესებს, მაშინ როდესაც ის ბიუჯეტიდან ფინანსდება?- ეს არის კითხვა, რომელიც ონლაინ მედიის მიმართ შეიძლება დაისვას. |
| რას ნიშნავს საბიუჯეტო დაფინანსება? მედიაში დამკვიდრებული პრაქტიკით, სახელმწიფო უწყებებს შეუძლიათ სააგენტოებისგან სხვადასხვა საინფორმაციო მომსახურება შეისყიდონ. საჯარო სტრუქტურები მედიასაშუალებებთან ან შუამავალ კომპანიებთან აფორმებენ ხელშეკრულებას, რომლის მიხედვითაც სააგენტო იღებს ვალდებულებას, გაავრცელოს კონკრეტული უწყების მიერ მიწოდებული ინფორმაცია. |
| როგორ მუშაობს ეს პრინციპი საქართველოში? მედიის განვითარების ფონდის კვლევის მიხედვით 2017 წელს, საბიუჯეტო ორგანიზაციებმა სარეკლამო და საინფორმაციო მომსახურების მიზნით, მედია საშუალებებთან 6 800 535 ლარის ღირებულების ხელშეკრულება გააფორმეს. ამ თანხიდან თითქმის 2 მილიონი ონლაინ მედიაზე დაიხარჯა. კონტრაქტებში ყველა სააგენტოს იდენტიფიცირება ვერ მოხერხდა, თანხის დანარჩენი ნაწილი კი შემდეგმა მედია ორგანიზიაციებმა მიიღეს: |
| განასხვავებენ თუ არა სააგენტოები დაფინანსებულ და სარედაქციო მასალებს ერთმანეთისგან? ამ მხრივ მედიაში არაერთგვაროვანი პრაქტიკაა, არ არსებობს ნორმა, რომელიც ონლაინ მედიას ავალდებულებს სარეკლამო შინაარსის მასალის გავრცელება დაარეგულიროს. თუმცა, საქართველოს კანონი რეკლამის შესახებ მოითხოვს, რეკლამა მისი წარდგენის მომენტშივე იყოს გასაგები, სპეციალურ ცოდნისა და ტექნიკური საშუალებების გარეშე. ასევე აღსანიშნავია, ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის მე-9 პრინციპი, რომლის მიხედვითაც სარედაქციო მასალები მარკეტინგული, სარეკლამო და სპონსორის მიერ დაფინანსებული მასალებისგან მკვეთრად უნდა გაიმიჯნოს. |
სარეკლამო ნიშნები
რამდენიმე მედია ორგანიზაციაში სარეკლამო მასალების გამოსაყოფად გარკვეული ნიშნები უკვე დამკვდირებულია.
მაგალითები
დამკვიდრებული პრაქტიკის მიუხედავად, სააგენტოების ნაწილი ზოგჯერ სარეკლამო ნიშანს უგულებელყოფს და საკონტრაქტო მასალას აღნიშვნით არ გამოყოფს.
გარდა იმისა, რომ დაფინანსებული მასალა ნიშნით, შერჩევითი პრინციპით ვრცელდება, იკვეთება კიდევ ერთი პრობლემა- მედიაორგანიზაცებს მომხმარებლისთვის განმარტებული არ აქვთ სიმბოლოების მნიშვნელობა და მათი გამოყენების პრინციპი, რაც მკითხველს დაფინანსებული და სარედაქციო მასალის იდენტიფიცირებას ურთულებს.
თუმცა, როგორც ვიდეო ექსპერიმენტმა აჩვენა, მომხარებელს მედიაში გამოყენებული სარეკლამო ნიშნების გარჩევა უჭირს. ექსპერიმენტის მონაწილეებში სარეკლამო აღნიშვნები სხვადასხვა ასოციაციას იწვევს.
კონტრაქტები და სარედაქციო დამოუკიდებლობა
ხელშეკრულებების მიხედვით, პრესრელიზების, ფოტოგადაღებისა თუ სხვა სტანდარტული მომსახურების გარდა, სახელმწიფო სტრუქტურები, მათი ინტერესის სფეროში შემავალ თემებზე, მედიაორგანიზაციებს ინტერვიუების, გამოკითხვის, გამოძიების მომზადებას უკვეთავენ. ასევე უთითებენ სად და რა დროს განთავსდეს მასალა.
რა გავლენა შეიძლება ჰქონდეს ამას მედიაორგანიზაციის სარედაქციო პოლიტიკაზე? როგორ ინარჩუნებენ სააგენტოები სარედაქციო დამოუკიდებლობას?- ამ კითხვით სწორედ იმ მედიაორგანიზაციის რედაქტორებს მივმართეთ, რომელთაც ხელშეკრულებაში ზემოთჩამოთვლილი მოთხოვნები უწერიათ.
პრორუსული გამოცემები
ზოგიერთ შემთხვევაში სახელმწიფო სტრუქტურები თანამშრომლობენ ისეთ მედია ორგანიზაციებთან, რომლებიც სხვადასხვა კვლევის მიხედვით, პრორუსულად არიან მიჩნეული. აღსანიშნავია სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სამინისტროს ხელშეკრულებები თბილისი 24-თან და Newspress-თან.
რა პრინციპით ირჩევს სამინისტრო კონტრაქტორ მედიაორგანიზაციებს ამ კითხვით "მითლაბი" სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სამინისტროს დაუკავშირდა.
სამინისტროში კითხვების გადაგზავნიდან უკვე რამდენიმე დღე გავიდა, თუმცა, პასუხი ჯერ-ჯერობით ვერც წერილობით მივიღეთ.
საბიუჯეტო დაფინანსებით გაშუქებულ ახალ ამბებთან ბევრი უპასუხო კითხვაა. თუმცა ფაქტია, რომ სარეკლამო სიმბოლოების გაურკვევლობასთან ერთად, ამ დრომდე ბუნდოვანია, ვინ დგას იმ ახალი ამბების უკან, რომელსაც მომხმარებელი იღებს- სახელმწიფო თუ რედაქცია.
საბიუჯეტო დაფინანსებით გაშუქებულ ახალ ამბებთან ბევრი უპასუხო კითხვაა. თუმცა ფაქტია, რომ სარეკლამო სიმბოლოების გაურკვევლობასთან ერთად, ამ დრომდე ბუნდოვანია, ვინ დგას იმ ახალი ამბების უკან, რომელსაც მომხმარებელი იღებს- სახელმწიფო თუ რედაქცია.
ავტორი- თამუნა გეგიძე
